MOREEL BERAAD
Moreel beraad kan omschreven worden als een gestructureerd multidisciplinair overleg over een morele kwestie, meestal aan de hand van een casus.
Het moreel beraad kan zich op grofweg twee doelen richten: het probeert een oplossing te vinden voor de kwestie of het probeert te verhelderen welke houding je in de kwestie inneemt.
1. oplossing-gericht (= probleemgericht, dilemmagericht); normen staan centraal: wat behoor ik te doen?
2. houding-gericht; waarden en deugden staan centraal: wie wil ik zijn? om welke waarden is het mij te doen?
Oplossing-gerichte methoden van moreel beraad zijn: Dilemma-methode; Nijmeegse methode, Utrechtse methode. Doorgaans wordt bij deze methoden een stappenplan gebruikt: aan de hand van een aantal stappen wordt toegewerkt naar het nemen van een moreel verantwoorde beslissing.
Voorbeelden van houding-gerichte methoden zijn: Socratische methode, hermeneutische methode, topografische methode. Zij geven op diverse manieren inzicht in achterliggende gedachten, vooronderstellingen en intuïties. Perspectiefverschuivingen kunnen daarbij goed van pas komen.
Vaak wordt er teleurgesteld gereageerd als er aan het eind van het beraad geen definitieve antwoorden of beslissingen zijn geformuleerd. Het wordt als een mislukking ervaren. Ten onrechte! Ethiek moet het vaak hebben van de kleine stapjes en het langzaamaan ontdekken van wat belangrijk is en waar het mensen eigenlijk om te doen is. In het gesprek met anderen ontdek je de ene keer een argument waar je nog niet eerder aan gedacht had, de andere keer leer je om met andere ogen naar de kwestie te kijken.
Het aardige is dat je je in de tijd na het gesprek soms ineens realiseert dat je oog hebt gekregen voor andere kanten van de kwestie, kanten die je eerst niet zo in de gaten had. Je let dan bijvoorbeeld niet alleen meer op financiële, juridische of organisatorische aspecten, maar je houdt n de gaten of het ook goed is wat er gebeurt. Soms kijk je anders naar een krantenbericht, soms gebruik je in een discussie misschien een ander argument. Geleidelijk ontwikkel je zo meer gevoel voor ethische kwesties - morele sensitiviteit. Je leert om meer kanten aan de zaak te zien en die steeds te toetsen aan de uiteindelijke vraag of het goede wel gedaan wordt.
Tijdens moreel beraad kwam ter sprake dat we allemaal de mond wel
vol hebben van zelfbeschikking, maar dat er veel mensen zijn die helemaal niet zelf kúnnen beslissen.
Dagen later realiseer je je dat er nogal wat groepen zijn die buiten de boot vallen als het om zelfbeschikking
gaat: mensen met dementie, verstandelijk gehandicapten, coma-patiënten, babies. Wie neemt voor hun de beslissingen?
Wie geeft hun een stem? Is dat wel goed geregeld?
Of je werd aan het denken gezet toen je hoorde dat de echtgenote van de man die een plaats kreeg in het verzorgingshuis niet met hem mee kon gaan. Na zoveel jaar huwelijk werd het echtpaar gedwongen om gescheiden te leven. Ineens valt je op dat er vaker over gesproken wordt en realiseer je je hoe schrijnend dat eigenlijk is.
Of je werd aan het denken gezet toen je hoorde dat de echtgenote van de man die een plaats kreeg in het verzorgingshuis niet met hem mee kon gaan. Na zoveel jaar huwelijk werd het echtpaar gedwongen om gescheiden te leven. Ineens valt je op dat er vaker over gesproken wordt en realiseer je je hoe schrijnend dat eigenlijk is.

Dartel, H. van en B. Molewijk (red.) (2014) In gesprek blijven over goede zorg; Overlegmethoden voor ethiek in de praktijk; Uitgeverij Boom; ISBN: 9789461055101

Bree, M. en E. Veening (2016) Handleiding Moreel Beraad; Praktische gids voor zorgprofessionals; Koninklijke Van Gorcum; ISBN: 9789023254706
-
Begrippen
- moreel beraad
Een gestructureerd multidisciplinair gesprek over een morele kwestie, doorgaans aan de hand van een casus
- moreel beraad
-
Literatuur
- Bree, M. de, & Veening, E. (2016) Handleiding Moreel Beraad; Praktische gids voor zorgprofessionals; Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, ISBN 9789023254706
Deze tweede editie is volledig vernieuwd. Gebleven is de systematische indeling en de heldere, praktische stijl. Nieuw zijn onder andere: - Oefeningen: voor elke inhoudelijke fase van het beraad; - Tutorials: ondersteuning via www.zorgstudie.nl; - Het kernberaad: de snelste manier om moreel beraad te leren leiden; - De stappenplan-generator: zelf gespreksmethodieken op maat maken; - Opzet basistraining voor deelnemers; - Opzet basistraining voor gespreksleiders. De basistechnieken van moreel beraad komen in het eerste deel aan de orde; daarna volgt verdieping en verbreding voor gevorderde gespreksleiders.- Bree, M. en E. Veening (2012) Handleiding Moreel Beraad; Praktische gids voor zorgprofessionals; Koninklijke Van Gorcum; ISBN: 9789023250623
Steeds meer zorgprofessionals organiseren en leiden zelf een moreel beraad binnen hun instelling. Dit is een gespreksvorm waarin professionals op systematische wijze morele praktijkkwesties analyseren, doordenken en bespreken, om zo tot een voor de praktijk werkbare oplossing te komen. Deze handleiding is bedoeld als praktische gids om hen daarbij te helpen, en geeft antwoord op vragen als: • Wanneer kan een moreel beraad worden georganiseerd – en wanneer niet? • Welk soort casuïstiek is geschikt voor een moreel beraad? • Welke methodieken kunnen er worden gebruikt, en op welke gronden moet er worden gekozen? • Hoe kunnen deelnemers tot een adequate afweging van hun argumenten komen? • Hoe kan een gespreksleider zorgen voor gestructureerde feedback? • Wat is een werkbare tijdsindeling? • Wat is een werkbare formulering van de kernvraag? De handleiding is zo opgezet dat de lezer stap voor stap door het proces van een moreel beraad wordt geleid. De tekst is praktisch en toegankelijk geschreven; (academische) voorkennis van ethiek is niet vereist. In het voorlaatste hoofdstuk worden ter verdieping nog enkele ethisch-theoretische thema’s besproken.- Palmboom, G. (2013) Het leiden van moreel beraad: wat een klus! (boekbespreking) Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek, 23 nr. 4 p.122
- Bree, M. en E. Veening (2012) Handleiding Moreel Beraad; Praktische gids voor zorgprofessionals; Koninklijke Van Gorcum; ISBN: 9789023250623
- Dartel, H. van en B. Molewijk (red.) (2014) In gesprek blijven over goede zorg; Overlegmethoden voor ethiek in de praktijk; Uitgeverij Boom; ISBN: 9789461055101
In gesprek blijven over goede zorg is het vervolg op het eerdere, succesvolle boek In gesprek over goede zorg (2003). Deze nu geheel herziene editie legt meer nadruk op de versterking van de professionaliteit en op een bredere aandacht voor de maatschappelijke aspecten die met de zorgverlening te maken hebben. De rol en betekenis van de organisatie van de zorg worden tevens uitvoerig belicht.- Manschot, H.A.M. en J.N. van Dartel (red.) (2003). In gesprek over goede zorg; overlegmethoden
voor ethiek in de praktijk. Meppel: Boom. 9053529438
In het boek worden verschillende concrete aanwijzingen gegeven voor gespreksvoering over morele kwesties in de zorg.
- Hartog, L., Weidema, F., Widdershoven, G. & Molewijk, B. (2016) Handboek ethiekondersteuning; Uitgeverij Boom, ISBN 9789089538864
Handboek ethiekondersteuning biedt een praktische introductie in de ethiekondersteuning, speciaal bedoeld voor gezondheidszorgorganisaties. Het boek geeft een overzicht van de verschillende werkvormen van ethiekondersteuning. Daarnaast beschrijft het de competenties die nodig zijn voor goede ethiekondersteuning en gaat het in op verschillende manieren waarop ethiekondersteuning in een zorgorganisatie kan worden geïmplementeerd.
Het Handboek ethiekondersteuning bevat praktische tips, voorbeelden uit de praktijk ter inspiratie en kwaliteitskenmerken. Afsluitend is een praktisch tienpuntenplan opgenomen waarmee u eenvoudig kunt beginnen met ethiekondersteuning in uw organisatie. Tevens bevat het handzame formulieren ter inspiratie. Het handboek is bedoeld voor ethici en zorgverleners, maar ook voor bestuurders en managers die een ethiekprogramma willen opzetten of verbeteren.
- Paridon, M. van (2017) . Socratisch gesprek voor beginners .; ISVW Uitgevers; ISBN: 978-94-92538-13-0
Socrates zette mensen aan tot zelf denken in plaats van op de mening van anderen af te gaan. De socratische gespreksmethode leidt tot betere gesprekken doordat oordelen wordt uitgesteld, gesprekken concreet blijven en goed wordt geluisterd. Betere uitwisseling van informatie, beter begrip van elkaars perspectief, beter contact en beter denken. Ervaren gespreksleider Marlou van Paridon legt het socratisch gesprek kort en bondig uit in vijf stappen, compleet met checklisten en overzichten van de belangrijkste handvatten en valkuilen voor de beginnende gespreksleider. Voorbeelden van socratische gesprekken uit de praktijk maken de gespreksstappen nog inzichtelijker.
- Stegenga, M. (2014) .Dilemma’s in kaart; methode voor moreel beraad in de zorg. Utrecht, Perspectief uitgevers; ISBN: 9789 491269097
Beproefde methode waarmee zorgverleners moreel beraad kunnen houden. Zij leren om vanuit hun eigen morele intuïtie te leren reflecteren op hun verantwoordelijkheid ten opzichte van degenen die aan hun zorg zijn toevertrouwd. Met behulp van het moreel beraad leren zorgverleners met elkaar te spreken over wat ze goede zorg vinden en waar de grenzen van goede zorg liggen. Het helpt hen om argumenten te formuleren voor dat wat hen raakt of benauwt. Bovendien helpt het om de zorg voor de cliënt te verbeteren en professioneel handelen te bevorderen.
- Bree, M. de, & Veening, E. (2016) Handleiding Moreel Beraad; Praktische gids voor zorgprofessionals; Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum, ISBN 9789023254706