PREVENTIE IN DE ZORG
Preventie in de zorg staat in toenemende mate in de belangstelling. Als resultaat van uitgebreid onderzoek en geholpen door nieuwe technologische ontwikkelingen zijn we nu in staat om op diverse niveaus aan preventie te doen. Een steeds groter aantal ziekten kan in een vroeg stadium worden opgespoord. En van tal van ziekten kan steeds nauwkeuriger worden aangegeven hoe groot de kans is dat iemand die ziekte in de toekomst ook daadwerkelijk krijgt. Van veel aandoeningen is bekend welke risicofactoren een rol spelen bij hun ontstaan. De drang - en soms dwang - die opgelegd wordt om die risicofactoren te mijden wordt snel groter; denk aan de campagnes tegen het het roken, drinken en snacken.
Niemand zal ontkennen dat voorkomen beter is dan genezen en dat preventieve zorg van grote waarde is. Die zorg roept echter ook veel vragen op. Op levensbeschouwelijk gebied, bijvoorbeeld, waar de vraag klinkt hoe we willen omgaan met de kans op ziekte of gebrek. Willen we een leven leiden waar risico's een geaccepteerd onderdeel van zijn of spelen we liever op safe en proberen we elke onzekerheid koste wat het kost te vermijden? En in welke mate willen we ons leven van nu laten beïnvloeden door de kans op ziekte straks? Wat zijn we bereid daarvoor opzij te zetten? Uiteindelijk kan er hoogstens sprake zijn van uitstel, nooit van afstel; de ziekte die we nu weten te voorkomen of genezen geeft ruimte aan een andere, misschien veel kwalijker of kostbaarder ziekte, straks.
Zo stuit preventieve zorg onherroepelijk op grenzen. Hoe houdbaarheid zijn die grenzen en mag je eisen dat ze door iedereen worden gerespecteerd?
Een belangrijk aspect van preventie is het screeningsonderzoek.
-
Begrippen
- Primaire preventie
Onder primaire preventie vallen activiteiten die voorkómen dat een bepaald gezondheidsprobleem, ziekte of ongeval ontstaat. De doelgroep bij primaire preventie zijn gezonde mensen. (RIVM) - Secundaire preventie
Bij secundaire preventie worden ziekten of afwijkingen in een vroeg stadium opgespoord. De ziekte of afwijking kan daardoor eerder worden behandeld, zodat de zieke eerder geneest of de ziekte niet erger wordt. De doelgroep bestaat uit personen die ziek zijn, een verhoogd risico lopen of een bepaalde genetische aanleg hebben. (RIVM) - Tertiaire preventie
Bij tertiaire preventie (valt vaak onder de zorg) worden complicaties en ziekteverergering voorkomen. Ook gaat het er hier om mensen, bij wie een ziekte al is vastgesteld, zelfredzamer te maken. Zo is tertiare preventie van diabetes gericht op het optimaal behandelen van bekende diabetespatiënten om zo complicaties te voorkómen of uit te stellen. (RIVM)
- Primaire preventie
-
Literatuur
- Gezondheidsraad (2009) Preventie bij ouderen: focus op zelfredzaamheid; Den Haag, Gezondheidsraad; publicatienummer 2009/07
- Hoven, M. van den; C. Kessler (2011) Preventie en ethiek; Uitgeverij Boom | Lemma; ISBN: 978-90-5931-695-9
In deze bundel wordt stilgestaan bij ethische vragen van preventie: hoe vanzelfsprekend is het om collectieve gezondheid te willen stimuleren en hoeveel mag dit van een individu vragen? Is het betuttelend om mensen voor te lichten, of is van paternalisme, een ander woord voor betuttelen, pas sprake als mensen niet zelf kiezen? In deze bundel wordt in casuïstiek uitgebreid aandacht besteed aan het thema overgewicht bij kinderen.- Landeweer, E.; recensie in: Tijdschrift voor Gezondheidszorg & Ethiek (TGE) 2011 (21) nr. 4, p. 121
- Leistikow, I. de (2014) Voorkomen is beter, Leren van calamiteiten in de zorg; Diagnosis uitgevers; ISBN: 9789491969010
Vijftien 'literair' geformuleerde gevalsbeschrijvingen: medische fouten die eindigen in een drama. In elke casus zoekt de auteur (arts, gepromoveerd op de analyse van medische fouten, inspecteur gezondheidszorg) naar parallellen met andere incidenten. Zo kan hij echt praktisch bruikbaar gereedschap aanreiken om herhaling van soortgelijke calamiteiten te voorkomen. - Pieters, T. en F. Meijman (2008) Het reveil van de triomferende biologie; De aantrekkingskracht van genen en DNA lijkt het te winnen van leefgewoonten of omgevingsfactoren. Maar nieuwe technieken voor behandeling en preventie gericht op het individu kunnen vanuit een collectief perspectief zorgen voor nieuwe problemen.; in: Medisch Contact((63) nr. 7 pp. 290 - 292
- Regt, W. de (2009) De essentie van preventie?; Uitgeverij Van Gorcum; ISBN: 9789023245230
Verwetenschappelijken van het preventiewerk begint met vragen stellen. Doe je de goede dingen, en doe je de dingen goed? Wat is de essentie van preventie? Voorkomen, voorlichten, bevorderen? En wat wil je voorkomen, wat wil je bevorderen? - RIVM (2013) Preventie in de zorg Themarapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014
Inzage: www.rivm.nl. - Wobbes, T. & Muijsenbergh, M. van den (2017) Verleiding tot gezond gedrag; Persuasive technology in de gezondheidszorg; Valkhof Pers; ISBN: 978 90 5625 490 2